Pieter Omtzigt gaat meedoen met de verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer. Zelfs als zijn partij, Nieuw Sociaal Contract, een stuk minder zetels gaat krijgen dan de peilingen nu voorspellen, zal hij – als speler in het politieke middenveld – een factor van belang zijn. Zeker ook voor het arbeidsmarkt en zzp-dossier, waar de klassieke rechts-links tegenstellingen nog gelden als vanouds.
Interessant dus om te zien welke standpunten Omtzigt heeft over deze thema’s, nu en in het verleden. Omtzigt was bijvoorbeeld woordvoerder van het CDA tijdens de Wet DBA-crisis in de jaren 2016-2017.
Grondgedachten & Uitgangspunten
De partij Nieuw Sociaal Contract heeft nog geen partijprogramma. Daar is het nog even op wachten, net als van alle andere politieke partijen. Tegelijk met de aankondiging dat Omtzigt met zijn nieuwe partij start, publiceerde de partij wel een tweetal documenten, namelijk “Grondgedachten & Uitgangspunten” en “Politieke lijn Groep Omtzigt als startpunt voor de politieke partij”.
In het stuk “Grondgedachten & Uitgangspunten” lezen we weinig concrete voorstellen over de arbeidsmarkt. Net als overigens in het boek van Omtzigt uit 2021. Dit past wellicht ook niet zo in zo’n beginseldocument.
Relevant is wel dat staat omschreven dat “de partij uitgaat van een relationeel en personalistisch mensbeeld.” En dat “in de ordening (…) de samenleving van burgers en maatschappelijk middenveld in evenwicht (is) met staat en markt.” Daarmee zet Omtzigt zich, overigens met het CDA, wat af tegen het meer liberale gedachtegoed van individualisme en deregulering.
Standpunten als onafhankelijke kamerlid
Ook na zijn vertrek uit het CDA was en is Omtzigt een zeer actief kamerlid. Aan commissievergaderingen en Kamerdebatten over de arbeidsmarkt deed hij echter niet vaak mee. Niet onlogisch, een eenmansfractie moet keuzes maken. Toch valt er wel iets af te leiden uit zijn standpunten van de afgelopen jaren.
In het document “Politieke lijn Groep Omtzigt als startpunt voor de politieke partij”, die gelijk met de grondgedachten is uitgebracht, heeft hij wel wat standpunten verwoord.
Het meest uitgesproken is daarin zijn standpunt over arbeidsmigratie. “De oplossing voor arbeidstekorten is niet om zoveel mogelijk mensen uit het buitenland te halen”, aldus Omtzigt. Hij wil daarom de instroom van arbeidsmigranten (zoals expats) verlagen door minder royale belastingvoordelen. En hij wil af van “malafide uitzendbureaus” die zorgen voor “slechte en soms schrijnende huisvestingssituaties”.
Ook wil hij de een visie ontwikkelen op “een brede, bovenminimale inkomens(volks)verzekering voor risico’s die niet te beïnvloeden zijn door werkgevers en werknemers zelf.” (Of arbeidsongeschiktheid, ook onder zzp‘ers, hieronder valt, wordt niet duidelijk). Daarnaast wil hij dat de prikkels in het belastingstelsel “stapsgewijs een stuk kleiner” worden.
Stemgedrag van Omtzigt
Concreter wordt het wanneer we kijken hoe Omtzigt gestemd heeft bij moties die gingen over de arbeidsmarkt en het zzp-dossier sinds hij onafhankelijk kamerlid is. Daarin stemde hij vaak mee met de coalitie, soms ook met de rechtse of juist de linkse oppositie.
Zo stemde hij voor een VVD/D66 motie om bij de beoordeling of een zzp’er een ondernemer is, niet alleen te kijken naar de werkrelatie met de opdrachtgever, maar ook de persoonlijke kenmerken van de zzp’er. Dus bijvoorbeeld naar de hoeveelheid opdrachtgevers, de mate waarin iemand acquisitie doet of zich naar de markt presenteerde. Een belangrijk standpunt in het ‘Wet DBA’-dossier. De linkse oppositie stemde juist tegen deze motie.
Omtzigt stemde ook voor een JA21 motie die oproept om zelfstandigen een aparte rechtspositie te geven. Een motie die wel door de VVD en D66 werd gesteund, maar niet door het CDA.
Nu al kiezen voor een gegarandeerde opt-out bij de aov-zzp (motie PVV) vond Omtzigt dan weer te ver gaan. Net als de coalitiepartijen en de linkse partijen overigens. Met name VVD en D66 zijn pleitbezorger voor die opt-out, maar zijn ook gevoelig voor het argument van minister Van Gennip dat het wel uitvoerbaar moet zijn. Een belangrijk punt ook voor Omtzigt. Hij steunde wel een verzoek van de VVD om in de uitwerking van de plannen voor deze aov al rekening te houden met een opt-out.
Handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid belangrijk
Het punt van handhaafbaarheid en uitvoerbaarheid zien we vaker in standpunten van Omtzigt. Zo was hij – anders dan een ruime Kamermeerderheid – tegen het idee om de Wet Gelijke kansen bij Werving en selectie te koppelen aan de certificeringsplicht voor uitzenders en detacheerders. Dat de bureaus hun certificering onmiddellijk kwijtraken indien ze veroordeeld worden voor discriminatie vond Omtzigt – anders dan bijvoorbeeld BBB, PVV en FvD – wel een goed plan.
Ook op andere onderwerpen zien we Omtzigt soms meestemmen met de coalitie en soms met of de linkse of de rechtse oppositie. Hij is bijvoorbeeld voor een onderzoek naar belemmerend werken van CAO’s en stemde voor de aangenomen motie die oproept om zzp’ers een gelijkwaardige plek in de polder te geven. Linkse partijen stemden tegen deze twee moties. Met de coalitie en rechtse oppositie stemde hij tegen een aantal linkse moties, bijvoorbeeld de PvdA-motie voor het beperken van een tijdelijk contract tot een periode van zes maanden.
Hij stemde dan weer met die linkse oppositie mee met een motie die oproept het uitzendcontract (fase A) te beperken tot 26 weken. Anders dan de regeringspartijen en de linkse oppositie, stemde Omtzigt voor een motie om de doorbetaling bij ziekte te beperken tot 1 jaar. Beide punten zijn overigens conform het advies van de Commissie Borstlap.
Uit dit stemgedrag is nog geen complete arbeidsmarktparagraaf arbeidsmarkt te destilleren. Maar voorzichtige contouren – passend bij zijn bredere sociaal-conservatieve lijn – zijn wel zichtbaar. Stevig op het punt van arbeidsmigratie, inperking uitzendarbeid, ruimte voor werkgevers en duidelijkheid voor zelfstandig ondernemers.
Wet DBA- debatten
Op die duidelijkheid voor zzp’ers hamerde Omtzigt overigens ook tijdens de periode waarin hij in de Kamer stevig met voormalig staatssecretaris Wiebes (VVD) in debat ging over de Wet DBA.
Samen met mede oppositielid Van Weyenberg (D66) zorgt Omtzigt ervoor dat de problemen rond de Wet DBA op de Kameragenda bleven. Met als uiteindelijk resultaat dat de Wet de facto in de ijskast ging. Met Van Weyenberg zorgde Omtzigt er dan weer wel voor dat het voor Wiebes ingestelde handhavingsmoratoirum niet absoluut werd. Hun moties zorgen ervoor dat de Wet DBA wel gehandhaafd wordt bij ‘evident kwaadwillenden’.
Een Wet invoeren en die vervolgens niet handhaven paste sowieso niet in het straatje van Omtzigt. In een vijfpuntenplan om uit de Wet DBA-crisis te komen (zie dit blog van Omtzigt op ZiPconomy) pleit hij juist voor handhaving. Daarnaast pleitte hij voor een verduidelijking van het arbeidsrecht over de positie van zzp’ers. Wat overigens niet wil zeggen dat er dan meer ruimte is voor zzp’ers. Zo zag Omtzigt niets in het punt dat wanneer je je kan laten vervangen, je dan automatisch als zzp’er kunt werken, een standpunt dat de Belastingdienst nu – gedwongen door de Hoge Raad – ook inneemt. En hij wilde dat het voor werkgevers aantrekkelijker werd om werknemers in loondienst te nemen.
Het waren zijn standpunten in 2016, het lijken zijn standpunten in 2023.
