De fiscale behandeling van de zzp’er moet opnieuw tegen het licht worden gehouden, want de huidige belastingregels pakken nadelig uit voor een grote groep zelfstandigen die eigenlijk niet zonder sociaal vangnet kunnen. Dat stelt president Klaas Knot van de Nederlandsche Bank in een interview met het FD naar aanleiding van de publicatie van het jaarverslag over 2015.
Volgens Knop is er ‘ooit besloten om zelfstandigen een belastingkorting te geven en niet te verplichten mee te doen aan de sociale regelingen vanuit het idee dat deze mensen de kans zouden krijgen een eigen zaak op te bouwen en in een latere fase uit hun zaak een pensioen konden verkrijgen. Uit deze goed bedoelde regeling is nu een situatie ontstaan waarbij een deel van de zzp’ers er nadeel van heeft dat ze worden uitgesloten van de sociale regelingen.’
Zelfstandigenaftrek als inkomensondersteuning
De koppeling tussen de zelfstandigenaftrek en het niet mee doen aan sociale regelingen wordt wel vaker gemaakt, maar staan feitelijk los van elkaar. De zelfstandigenaftrek is ooit ingevoerd als inkomensondersteuning van kleine zelfstandigen. Destijds nog primair in de detailhandel.
Knot maakt zich vooral zorgen over zelfstandigen aan de ‘onder kant’ van de arbeidsmarkt. Hij noemt in het FD het voorbeeld van loodgieters die vroeger in dienst waren van een aannemer en nu zzp’er zijn zonder collectieve bescherming tegen arbeidsongeschiktheid of werkloosheid. ‘Ik kan veel van hen niet anders aanduiden dan als dagloners. Mensen die er aan de onderkant van de arbeidsmarkt zijn uitgeduwd en korte tijd later hetzelfde bedrijf binnenwandelen en hetzelfde werk gaan doen zonder sociale bescherming.’
Het moet anders…
Binnen politiek Den Haag durven maar weinig politieke partijen het heel hard op te zeggen, maar veel politieke partijen zijn er van overtuigd dat de zelfstandigenaftrek niet meer het doel dient waar hij ooit bedoeld was. Ze vragen zich af in hoeverre interim professionals met tarieven van 80-100 euro per uur en vaak maar een of twee opdrachtgevers per jaar nu wel de kleine zelfstandigen zijn die inkomensondersteuning nodig hebben. Dat door de opzet (een vast omzet-onafhankelijk bedrag) de zelfstandigenaftrek bij lage lonen c.q. tarieven (denk aan bijvoorbeeld zzp-thuiszorg medewerkers die als zzp’er voor een tientje per uur werken) ongewenste concurrentie oproept, is ook een doorn in het oog van veel politici.
Alleen hoe die fiscale prikkels te hervormen? Regelrecht afschaffen van de zelfstandigenaftrek is de doodsteek voor zowel de groep waar hij ook voor bedoeld was, als grote groepen zelfstandigen die helemaal geen keus hebben om een baan te nemen (zie bijvoorbeeld het SER rapport over de cultuursector). Ook voor de grote groep ‘middeninkomens’ onder de zelfstandigen zullen niet zo maar zonder die € 7.280 extra aftrek kunnen.
…maar hoe?
Het überhaupt noemen van de zelfstandigenaftrek zorgt vaak voor Pavlov reacties bij de zelfstandigen zelf en hun belangenvertegenwoordigers. Als kalkoen kan je toch maar beter mee discussiëren over wat er gegeten wordt bij het kerstdiner in plaats van alleen maar ‘nee’ te roepen. “Zelfstandigen zouden een voorbeeld moeten nemen aan de Vereniging Eigen Huis die ooit zelf met voorstellen kwamen over de afbouw van hypotheekrente-aftrek. Een keer is ook de zelfstandigenaftrek aan de buurt, dat is onvermijdelijk en dat snapt hier iedereen”, zo fluisterde een Tweede Kamerlid me onlangs off-the-record in.
Terug naar Knot. Hij meent dat de overheid de fiscale prikkels moet schrappen die mensen ertoe zetten om al dan niet zzp’er te worden. “Modernisering van de regelgeving (is) nodig om te voorkomen dat arbeidskrachten ongewild van arrangementen worden buitengesloten en dat de grondslag onder publieke voorzieningen wordt uitgehold” zo staat te lezen in het jaarverslag. Maar helaas, enige richting hoe dat nu te doen doen, ontbreekt in het 223 pagina tellend jaarverslag.
Hugo-Jan Ruts
